Afty – jak sobie z nimi radzić?

Afty to bolesne, płytkie nadżerki pojawiające się na błonach śluzowych jamy ustnej. Choć nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia, potrafią skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Towarzyszący im ból i dyskomfort sprawiają, że jedzenie, picie, a nawet mówienie staje się uciążliwe. Jak zatem radzić sobie z aftami i zapobiegać ich nawrotom?

Czym są afty i jakie są ich rodzaje?

Afty to niewielkie owrzodzenia zlokalizowane na błonie śluzowej jamy ustnej, najczęściej na wewnętrznej stronie policzków, języku, podniebieniu lub dziąsłach. Zmiany mają zazwyczaj owalny lub okrągły kształt i pokryte są białawym nalotem. W zależności od rozmiaru wyróżnia się:

  • afty małe (Mikulicza) – o średnicy do 5 mm, które goją się samoistnie w ciągu 7–10 dni,
  • afty duże (Suttona) – przekraczające 1 cm średnicy, gojące się nawet przez kilka tygodni i mogące pozostawiać blizny,
  • afty opryszczkopodobne – liczne, drobne owrzodzenia przypominające zmiany opryszczkowe, występujące zazwyczaj u dorosłych.

Czytaj więcej artykułów o zdrowiu!

Najczęstsze przyczyny powstawania aft

Etiologia aft nie jest do końca poznana, jednak wśród czynników sprzyjających ich rozwojowi wymienia się m.in.:

  • urazy mechaniczne, np. przypadkowe przygryzienie policzka, użycie zbyt twardej szczoteczki do zębów,
  • zaburzenia odporności i choroby autoimmunologiczne,
  • niedobory pokarmowe, głównie żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12,
  • stres i przemęczenie organizmu,
  • predyspozycje genetyczne – afty często występują rodzinnie,
  • alergie pokarmowe i nietolerancje, np. na gluten, cytrusy, orzechy,
  • niektóre leki, m.in. niesteroidowe środki przeciwzapalne, beta–blokery.

Objawy towarzyszące aftom

Afty objawiają się przede wszystkim silnym bólem i pieczeniem błony śluzowej. Dolegliwości nasilają się podczas spożywania pokarmów, szczególnie kwaśnych i ostrych. Niekiedy mogą wystąpić też:

  • obrzęk i zaczerwienienie wokół zmiany,
  • powiększenie okolicznych węzłów chłonnych,
  • tkliwość i krwawienie z owrzodzenia,
  • utrudnione połykanie i mówienie,
  • nieprzyjemny zapach z ust.

Skuteczne metody leczenia aft

Leczenie aft zależy od ich rozmiaru, lokalizacji i stopnia nasilenia dolegliwości. W przypadku pojedynczych, niewielkich zmian najlepiej sprawdzają się preparaty dostępne bez recepty:

  • żele i płyny z chlorheksydyną, benzokainą lub lidokainą, działające antyseptycznie i znieczulająco,
  • spraye łagodzące ból i przyspieszające gojenie, np. z koloidalnym srebrem, anestezyną, tlenkiem cynku,
  • tabletki do ssania o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych.

Rozległe i nawracające afty mogą natomiast wymagać leczenia pod okiem specjalisty. Lekarz zaleci wówczas:

  • miejscowe kortykosteroidy w postaci płynów, żeli lub aerozoli,
  • doustne leki przeciwzapalne i przeciwbólowe,
  • antybiotyki w przypadku wtórnego zakażenia bakteryjnego.

Ważna jest również dieta eliminacyjna, polegająca na wykluczeniu potraw drażniących zmienioną chorobowo błonę śluzową.

Domowe sposoby na złagodzenie bólu i przyspieszenie gojenia

Dolegliwości bólowe związane z aftami można także łagodzić domowymi sposobami:

  • płukanie jamy ustnej naparem z rumianku lub szałwii o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym,
  • stosowanie okładów z lodu lub schłodzonej herbaty w celu znieczulenia,
  • rozpuszczanie w ustach miodu, który przyspiesza zabliźnianie się ran,
  • smarowanie zmian olejkiem z drzewa herbacianego o właściwościach antyseptycznych,
  • picie kefiru zawierającego bakterie probiotyczne, korzystnie wpływające na stan błony śluzowej.

Pomocna bywa także zmiana pasty do zębów na łagodniejszą, bez SLS i fluoru.

Profilaktyka – jak zapobiegać nawrotom aft?

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, warto zadbać o kilka kwestii:

  • prawidłową higienę jamy ustnej – regularne mycie zębów miękką szczoteczką, nitkowanie, płukanie płynami bez alkoholu,
  • zbilansowaną dietę bogatą w żelazo, kwas foliowy oraz witaminy A, C i E, a ubogą w cukry proste i ostre przyprawy,
  • ograniczenie stresu poprzez techniki relaksacyjne, aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu,
  • suplementację preparatami wzmacniającymi odporność organizmu.

Istotne jest również unikanie urazów mechanicznych, np. ostrych krawędzi zębów czy źle dopasowanych protez.

Kiedy afty wymagają konsultacji z lekarzem?

Jeśli afty nie ustępują w ciągu 2 tygodni, mają ponad 1 cm średnicy lub nawracają częściej niż 2–3 razy w roku, konieczna jest wizyta u stomatologa lub lekarza rodzinnego. Podejrzewać można wówczas zaburzenia ogólnoustrojowe, takie jak:

  • choroby przewodu pokarmowego (nieswoiste zapalenia jelit, celiakia),
  • choroby autoimmunologiczne (toczeń, RZS, zespół Behçeta),
  • alergie i nietolerancje pokarmowe,
  • niedobory żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego,
  • zakażenie wirusem HIV.

Lekarz zaleci wówczas dalszą diagnostykę i wdroży odpowiednie leczenie przyczynowe, które pomoże nie tylko pozbyć się uciążliwych aft, ale i zapobiec poważniejszym powikłaniom.

Dodaj komentarz